EXLOO – Vijf jaar lang is er gewerkt aan een nieuwe samenwerking en sinds 24 januari 2024 is het zover: de Drentse LOFAR-telescoop uit Exloo is nu officieel onderdeel van de LOFAR ERIC, een Europabreed samenwerkingsverband.
Het kloppend hart van de de LOFAR-telescoop staat in Exloo, maar ook andere landen hebben antennes van deze telescoop. Nederland heeft samen met Bulgarije, Duitsland, Ierland, Italië en Polen de telescoop opgericht. Later zijn met instituten in Frankrijk, Letland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk samenwerkingen gestart.
Erkenning
In ieder land was tot voor kort een ander instituut verantwoordelijk voor de onderdelen van de telescoop. Dat wordt nu overzichtelijker.
“We gaan vanaf nu samenwerken in een verband waarbij de tien partners op gelijkwaardige voet met elkaar in Europa praten. Nu zijn we door Brussel erkend als een volledig Europese sterrenwacht, waar iedereen aan tafel schuift en eraan bijdraagt dat we fantastische ontdekkingen kunnen doen”, vertelt René Vermeulen, oprichtend directeur van LOFAR ERIC.
Garanties voor de toekomst
Voor ASTRON zelf betekent het overigens niet dat hierdoor veel verandert. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W) zal de taken nog steeds uitbesteden aan het Nederlands Instituut voor de Radioastronomie. ASTRON heeft er volgens Vermeulen vooral baat bij omdat het onderzoekers garanties geeft voor de toekomst. Zo zijn contributies vastgelegd en is er meer financiële stabiliteit.
Wel lijkt uitbreiding van de telescoop dichterbij. Zo hoeven nieuwe landen nu immers met minder verschillende partijen afspraken te maken als ze willen aansluiten bij het project.
“Voorheen was het een Nederlandse stichting. Nieuwe partners die wilden aanschuiven, zeiden dan bijvoorbeeld: een stichting naar Nederlands recht. Waarom zouden wij als Grieken daar in gaan zitten? We hebben nu een kwaliteitsstempel van Brussel gekregen, dat maakt het dan makkelijker voor partners om bij ons aan te sluiten.”
Ook is het werven van subsidies door de juridische samenwerking makkelijker geworden.
Krachtpatser
De minister van OC&W, Robbert Dijkgraaf, is er trots op dat Nederland de gastheer is van LOFAR ERIC: “Wat jaren geleden begon als een voornamelijk Nederlandse faciliteit, is uitgegroeid tot een volwaardige gedistribueerde onderzoeksinfrastructuur met antennestations in heel Europa. Deze krachtpatser in het Europese onderzoekslandschap zal nieuwe onderzoekssamenwerkingen in heel Europa stimuleren. Er zullen nieuwe en spannende ontdekkingen worden gedaan over de oorsprong en samenstelling van ons universum. Ik kijk er echt naar uit.”
Naast LOFAR ERIC zijn er nog 27 vergelijkbare samenwerkingsconstructies in de Europa